Biodynamische wijn

Biodynamische wijnen in Valtellina

Duurzaamheid is vandaag de dag relevanter dan ooit en het thema wordt ook steeds prominenter opgenomen in de wijnfilosofie. Zo zijn er in het Noord-Italiaanse Valtellina  steeds meer wijnboeren die op biologische  en biodynamische wijze hun wijn produceren. Biologische producten zijn we in Nederland onderhand wel bekend mee, maar biodynamische landbouw betreft nog maar 1% van de Nederlandse productie.

De wijnstreek Valtellina, daarentegen,  is op papier niet de meest bekende maar wel een van de meest vooruitstrevende op het gebied van bio(-dynamische) wijnbouw. Dit omdat Valtellina met haar hete droge zomers en koude droge winters zich perfect leent voor deze ‘alternatieve’ productiewijze. Dat alternatieve is natuurlijk gekscherend bedoeld gezien de wijnwereld dit alternatief als standaard had vóór de ‘chemische revolutie’ in de landbouw rond de jaren ’60.

Biodynamische wijnbouw opereert binnen de reguleringen van biologische wijnbouw maar neemt de regels nog strikter. De biodynamische wijnboer probeert de natuur nog meer zijn gang te laten gaan en zo min mogelijk te storen. De biodynamische wijnboer berust haar werkwijze op de filosofie van Oostenrijks filosoof Rudolf Steiner. Steiner zag de aarde als een organisme dat samenhang kent tussen planten, dieren, bodem en de kosmos waarbij deze onnatuurlijke elementen dient te vermijden.

Om het biodynamische keurmerk Demeter te krijgen dient een boer zich te houden aan een aantal voorwaarden. Zo mogen er geen chemische bestrijdingsmiddelen gebruikt worden, mag er enkel biologische mest gebruikt worden, moet de biodiversiteit tussen de planten, dieren, bodem en de mensen gestimuleerd worden en mogen er geen smaakstoffen anders dan kruiden, pure extracten en specerijen toegevoegd worden.

Dit zijn de regels waaraan voldaan moet worden, maar biodynamische wijnboeren trekken hun geloof in de werking tussen planten, dieren, bodem en kosmos nog breder. Een voorbeeld daarvan is het gebruik van ‘preparaat 500’. Dit is een functionele doch antroposofische methode om de wortelactiviteit te bevorderen, het microleven in de bodem te simuleren, de regulering van kalk en stikstof te verbeteren en de kans op kieming te vergroten. Het antroposofische zit hem in de rol die daarbij toegespeeld wordt aan de stand van de maan en de gevolgen voor het preparaat. Zo stelt de antroposofische stroming dat astrale en etherische krachten aangetrokken worden door de hoorn die de wijnstokken ten goede komt. Het preparaat zelf wordt gemaakt van koemest dat in de hoorns van een koe in de winter begraven wordt. Ondergronds fermenteert de mest waarna deze in het voorjaar gemixed wordt met water en over de wijnranken wordt bespoten.

Een ander, mogelijk minder ‘zweverig’, voorbeeld van hoe biodynamische wijnboeren alternatieven zoeken voor chemische producten is door de implementatie van natuurlijke bestrijdingsmiddelen. Zo worden peulvruchtplanten geplant in de wijngaard om de wijnstokken op natuurlijke wijze te voorzien van stikstof waardoor herbicides vervangen kunnen worden. Deze planten zorgen voor stikstof, maken de grond losser, voorkomen erosie en trekken goede bacteriën en insecten aan. Op deze manier wordt ook de benodigde biodiversiteit gestimuleerd in de wijngaard.

Marcel Zanolari uit Bianzone is een van die biodynamische wijnboeren uit de streek van de Alpense Nebbiolo; Valtellina. Bij de productie van zijn wijnen is hij volledig gestopt met het gebruik van synthetische producten. De groei van wijnstokken probeert hij zo natuurlijk mogelijk z’n gang te laten gaan en enkel indien nodig te beïnvloeden met natuurlijke methoden en processen.  Hij maakt gebruik van eerder beschreven methodes en heeft ook geïnvesteerd in PIWI-wijnstokken. Dit zijn speciale wijnstokken van druifsoorten die resistent zijn tegen schimmels waardoor bestrijding met pesticide en andere synthetische middelen niet meer nodig is.

Logischerwijs zijn biodynamische wijnen gevoeliger voor externe omstandigheden en is de cultivering intensiever. Dat zorgt voor vaak kleinere opbrengsten uit de gaard wat positieve gevolgen kan hebben voor de verkregen druiven maar ook schaarste met zich meebrengt. De prijs van biodynamische wijnen ligt om die reden vaak in het hogere segment maar brengen wel de garantie met zich mee dat ze gemaakt zijn met de meest oprechte aandacht voor de druif, de dieren, de bodem én de kosmos!

Marcel Zanolari benoemt het mooi in een interview wat hij ooit gaf: ‘Ik behandel mijn wijngaard als mijn lichaam. Als ik buikpijn heb wil ik niet zomaar een pijnstiller nemen om het gevoel weg te nemen, ik wil weten waar de buikpijn vandaan komt en de herkomst ervan aanpakken zodat ik helemaal geen pijnstiller nodig heb. Dat kost me meer tijd, maar het proces is bevredigend en leerzaam.’