'Piemonte is een goed bewaard geheim'

Auteur Rik Rensen publiceerde eerder deze maand zijn derde boek over Piemonte: ‘Piemonte, reizen door een betoverend landschap’. In deze bijdrage vertelt hij over zijn eerste ervaringen in Italië. Eerst als 5-jarige aan de hand van zijn ouders, 13 jaar later als treinreiziger kris-kras over het Italiaanse schiereiland, vervolgens als 28-jarige in de functie van correspondent voor NRC Handelsblad met als standplaats Rome en sinds 2006 vanuit zijn huis in Roccaverano van waaruit hij verhaalt over zijn ontmoetingen met wijnboeren, marktkooplui en chefkoks op het Piemontese platteland.

Mijn eerste ervaring met Italiaanse wijnen gaat 47 jaar terug in de tijd. Het is de zomer van 1974: mijn eerste zomer waarin ik met een interrailkaart op zak en een rugzak over mijn schouders door heel Europa reis. Eerst van hot naar her door heel Europa en later vooral naar het zonnige zuiden aan de andere kant van de Alpen. Daar zijn zon, strand en mooie meisjes in overvloed. Slapen deden we in de trein, feesten op het strand en wijn dronken we uit mandflessen van het merk Chianti. Vele leeftijdgenoten zullen zich nog wel het perron van de grensovergang tussen Zuid-Frankrijk en Italië bij Ventimiglia herinneren. Hangend uit het raampje van een trein koop ik mijn eerste mandfles Chianti voor omgerekend 2 gulden. 

Het is zinderend heet. Ik wijs naar de mandflessen op het karretje dat op het perron tegenover de trein staat. De zongebruinde verkoper doet goede zaken. Snel, snel, snel betalen. De trein staat op het punt van vertrekken. De verkoper gebaart naar mijn portemonnee die aan een touwtje om mijn nek hangt. Ik trek er omgerekend 2 gulden aan lires uit. Hij grist de verfrommelde briefjes uit mijn handen en snelt verder naar het volgende raam waar dorstige jongeren driftig gebaren om zijn aandacht. De verkoper heeft een goede dag. Hij zwaait ons vriendelijk na wanneer de trein zich in beweging zet. Hij glijdt als een slang, kronkelend over de vele wissels, het station van Ventimiglia uit. We zijn in Italië!

Kijkend uit het raam naar de Ligurische kust met daarachter de rimpelloze Middellandse Zee moet ik terugdenken aan mijn eerste bezoek aan Italië. Het is 1962. Met een oude Volkswagen Kever rijd ik met vader aan het stuur en moeder met alle proviand voor een reis van twee dagen op haar schoot, samen met mijn zusje, naar Varigotti aan de Bloemenrivièra. De auto is afgeladen. Maar niemand die hierom maalt want het was een avontuurlijk feest van nieuwe indrukken, die zó indringend zijn dat ik ze nooit meer zal vergeten. Van de besneeuwde bergtoppen in Zwitserland waar de Gotthardpas zich een bochtige weg doorheen baant, het meer van Lugano waar we langs rijden - de snelweg moest nog worden aangelegd - en de strenge beambten van de ‘dogana’ die de paspoorten van mijn ouders aan een grondig onderzoek onderwerpen. Dan is daar bergdorpje Como en het gelijknamige meer, vervolgens de Po-vlakte met felgroene rijstplantjes zover het oog reikte en tenslotte de explosie aan kleuren van bougainville en oleander, op de eindbestemming: de Bloemenrivièra, met op de achtergrond de azuurblauwe Middellandse zee die ons uitnodigend toelacht.

Ook de geuren van dit onbekende land zijn onuitwisbaar in het geheugen gegrift. Nieuwe en vooral ook exotische geuren. De bedwelmende geur van de vijgenbomen die langs het weggetje staann dat omhoog leidt naar onze gehuurde villa met uitzicht op de Middellandse Zee. De onweerstaanbare geur van gist die opstijgt uit de versgebakken broodjes in de bruinpapieren zak die ik ’s morgens bij de alimentare voor de hele familie mag halen. De prikkelende geur van verse pizza da portare die op de boulevard van Varigotti vanuit foodtrucks met kleine houtovens wordt verkocht. Of de verslavend lekkere geur van een bord spaghetti met vers gemaakte pesto in de trattoria op de hoek. Het zijn herinneringen aan een onbezorgde tijd uit het land van la dolce vita met etenswaar en gerechten die in het land waar ik vandaan kom nog geen bon ton zijn. Dat geldt ook voor het glas wijn dat mijn ouders bij de Italiaanse lunch drinken. Thuis in Nederland staat er dan steevast karaf water op tafel. Maar nu ze toch in Italië zijn huldigen mijn ouders het principe: ‘vivere come un Italiano’.

Enkele kilometers verderop zegt een ervaren medereiziger hoofdschuddend dat ik me voor omgerekend 50 cent heb laten afzetten. Wat maakt het uit, denk ik tevreden. Ik sta te genieten van het uitzicht. Ik ben in Italië, voel me intens gelukkig, de wijn smaakt bedwelmend lekker en ik neem me voor hier nooit meer weg te gaan. Mijn Italiaanse avontuur kan beginnen. Ik weet dan nog niet dat ik er nog vaak zal terugkeren. Heel vaak.

Ruim 10 jaar later word ik gevraagd correspondent te worden voor NRC Handelsblad en de Wereldomroepin Italië. Ook het radioprogramma ‘Met het oog op morgen’ meldt zich. Standplaats is Rome waar ik bijna 5 jaar zal wonen. Dat wil zeggen: mijn huis staat in Rome maar ondertussen reis ik stad en land af om het schiereiland zo goed mogelijk voor het thuisfront te illustreren. Ik reis van Rome naar het Siciliaanse Palermo en van Napels naar de de stad van de dogen, Venetië. Ik schrijf over politiek, de stand van de economie, kunst, cultuur en natuurlijk over wijn.

Voor de NRC schrijf ik mijn eerste uitgebreide verslag over het bekende Toscaanse wijnhuis Isole e Olena, dat in handen is van de van oorsprong Piemontese familie de Marchi. 
Mijn vader, thuis in Nederland, leest het artikel over de bekende Toscaanse wijnboer en moet onbedaarlijk lachen. Hij weet als geen ander een goede wijn te waarderen en acht mijn kennis over wijn niet veel hoger dan mijn verhaal over die eerste mandfles Chianti uit Ventimiglia. Hij heeft gelijk. Daarom ben ik als een spons wanneer bedrijfsleider Paolo Massi van Isole e Olena vertelt over terroir, de invloed van het weer, het belang van ‘terugsnoeien’ en de kwaliteit en de grootte van houten vaten die worden gebruikt om wijnen volwassen te laten worden. Ik hang, samen met een paar Australische wijnmakers die het vak in Italië willen leren, aan zijn lippen.

Bedrijfsleider Massi vertelt dat Italië ruim 1000 inheemse druivensoorten telt. Ik sta perplex. Ruim duizend verschillende soorten! Het is onmogelijk die allemaal te onthouden, laat staan al die verschillende smaken te herkennen en blind te reproduceren. Het verhaal over Isole e Olena wordt goed gelezen en ik krijg er zelfs lovende reacties op. Na dat eerste verhaal volgen meer artikelen en radiobijdrages over de kunst van het wijn maken uit de vele regio’s die Italië telt. Het zijn verhalen over de strijd tegen ongedierte, de invloed van het weer, mislukte oogsten en schitterende wijnen die het resultaat zijn van een creativiteit, durf en een beetje geluk.

Nog eens 25 jaar later koop ik een oud landhuis in het Piemontese Roccaverano van waaruit ik de wijnstreek tussen Acqui Terme en het westelijk gelegen Cuneo verken. Ik val als een blok voor deze regio met zijn vlaktes, het glooiende heuvellandschap, met uitzicht op de witte Alpentoppen, en de mist die soms dagenlang tussen de wijnranken kan blijven hangen. Daartussen liggen Middeleeuwse dorpjes en uitgestrekte wijnvelden. Piemonte is een goed bewaard geheim, fluister ik tegen mezelf.

Wat mij direct opvalt is de trots en de passie van wijnproducenten – groot en klein – op het Piemontese platteland. En de hartelijkheid; ik ken geen regio in Italië waar wijnproducenten zo open en gastvrij zijn als in Piemonte. Kom daar maar eens om in de Franse Bordeaux of de Bourgogne waar de deuren van de betere wijnboeren gesloten blijven als je ze met een spontaan bezoek overvalt.

In de Piemontese Langhe en de Monferrato leer ik druiven kennen als de Cortese, Barbera, Nebbiolo, de Arneis, Brachetto, Cortina, Dolcetto, Favorita en de Timorasso. Zelfs de Chardonnay druif die zulke bijzondere wijnen voortbrengt in de Franse bourgogne wordt in Piemonte met veel succes verbouwd. Een jonge generatie wijnboeren werkt hier met passie aan de productie van schitterende wijnen. Wrijving geeft glans: dat geldt zeker in de beroemde Barolo-streek waar jonge wijnboeren strijden met hun behoudende vaders en grootvaders tegen de klassieke vinificatiemethoden die al decennialang zijn voorgeschreven. Vroeger deed een Barolo er zeker tien jaar over voor hij op dronk was en dan nog kon de tannine tussen je kiezen knerpen. Een Barolo is bij deze jonge generatie wijnboeren al na vijf jaar op dronk.

In de tien jaar dat ik nu door Piemonte reis heb ik vele wijnboeren leren kennen en met sommige ben ik zelfs bevriend geraakt. Uit die lange lijst heb ik mijn WIJNHOTSPOTS samengesteld, die in mijn boek ‘Piemonte, reizen door een betoverend landschap’ zijn opgenomen.  Ik wil niet beweren dat hier per se de allerbeste wijnen worden gemaakt. Als ik een top tien zou moeten samenstellen van goede, dure wijnen dan zou ik simpelweg een officiële gids kopen, waarin beschreven staat waar de allerbeste wijnproducenten van naam en faam te vinden zijn. Daar is geen kunst aan, en ook de lol is dan ver te zoeken. Dat is té gemakkelijk, dat doen we dus niet! Het is veel spannender juist dat ene boertje te vinden dat in alle bescheidenheid een top wijn produceert. Die ene kleine producent waar de prijs-kwaliteitverhouding optimaal is. Een wijnhuis ook waar vakmanschap, passie en gastvrijheid hand in hand gaan.

‘Piemonte, reizen door een betoverend landschap’. Auteur: Rik Rensen. Uitgever: Edicola. Te koop bij de betere boekhandel of via Bol.com.

Via onze social media accounts zullen we 2 exemplaren van Rik's prachtige boek over Piemonte weggeven. Stuur ons via Facebook/mail/instagram een berichtje waarom deze niet mag ontbreken in jouw boekenkast!